مطالبه مهریه

میترا توانچه وکیل دادگستری . فعال مدنی

بر اساس ماده 1082 قانون مدنی ، به محض وقوع عقد ازدواج ، زن مالک مهریه می شود و از همان لحظه مستحق دریافت مهریه خواهد بود . قاعدتا زن از همان لحظه وقوع عقد می تواند مهریه خود را مطالبه کند ؛ با این حال مطالبه مهریه عمدتا در فرضی به وقوع می پیوندد که زن و مرد با یکدیگر اختلاف داشته باشند . با این حال ، بر اساس قانون ، گرفتن مهریه بدون طلاق نیز امکانپذیر است.
نکته مهمی که در خصوص مطالبه مهریه وجود دارد آن است که مطالبه مهریه در خصوص مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه متفاوت است . به دلیل اینکه در صورتی که مهریه عندالاستطاعه باشد ، زن باید اموالی از شوهرش به دادگاه معرفی کند تا بتواند مهریه را از محل آن وصول نماید .

روش های مطالبه مهریه:
از آن جهت که مطالبه مهریه زن موضوعی بسیار مهم نزد قانونگذار است ، بر اساس مقررات قانونی و رویه های قانونی ، زن می تواند با استفاده از روش هایی مهریه اش را مطالبه کند . بر این اساس ، مطالبه مهریه از دو روش امکانپذیر است.
راه اول مطالبه مهریه ؛ همانگونه که در عرف معمول است آن است که زن با مراجعه به دادگاه خانواده دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم می کند . این امر نیازمند رسیدگی در دادگاه و صدور حکم مبنی بر پرداخت مهریه است .
اما روش دوم مطالبه مهریه آن است که زن باید به جای دادگاه به اجرای ثبت مراجعه کند و از طریق ثبتی مهریه اش را وصول کند . در واقع به دلیل اینکه مهریه در سند ازدواج ذکر شده است و سند ازدواج نیز یک سند رسمی است ، زن می تواند با مراجعه به اداره ثبت محل سکونتش مهریه اش را به اجرا بگذارد و حتی مرد را ممنوع الخروج نماید .
نکته مهمی که در خصوص راههای مطالبه مهریه وجود دارد آن است که مطالبه مهریه از طریق دادگاه و از طریق اجرای ثبت به صورت همزمان امکانپذیر نیست . در صورتی که در دادگاه ثابت بشود که زن ابتدا از طریق اجرای ثبت درخواست مهریه کرده است ، مطالبه مهریه از طریق دادگاه امکان پذیر است .

مطالبه مهریه از طریق دادگاه:
جهت مطالبه مهریه از طریق دادگاه ابتدا بایستی به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه نموده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت نماییم . به جهت اینکه دعوای مطالبه مهریه یک دعوای مالی است ، بایستی هزینه دادرسی مربوط به آن پرداخته شود.
در این مرحله پرونده به دادگاه خانواده ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می شود که نحوه پیگیری دادخواست مهریه از طریق سامانه ثنا انجام می شود . در این مرحله خانم می تواند اقدام به توقیف اموال همسرش در راستای وصول مهریه نماید که بایستی با معرفی دقیق اموال زوج از دادگاه تقاضای توقیف آن اموال را بنمایید . در صورتی که این اموال جزء مستثنیات دِین نباشند ، قرار تأمین خواسته صادر می شود . نکته مهمی که در خصوص اجرای مهریه از طرف دادگاه وجود دارد آن است که بر اساس قانون ، رسیدگی به دعاوی مهریه تا نصاب دویست میلیون ریال یعنی بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف می باشد . لذا به این منظور بایستی ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه کرد . در این فرض ، زوج نیز می تواند با ارائه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه ، تقاضای تقسیط مهریه را نماید که در دادگاه مورد رسیدگی قرار می گیرد.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت:
یکی از روش های مطالبه مهریه ، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت می باشد . هرچند که اکثر مردم برای مطالبه مهریه خود به دادگاه مراجعه می کنند ، اما باید دانست که علاوه بر مراجعه به دادگاه می توان با مراجعه به دفترخانه ای که در آن ازدواج کرده اند ، اقدام به مطالبه مهریه کرد.
در واقع به دلیل اینکه سند یک ازدواج یک سند رسمی محسوب می شود ، قانونگذار این اختیار را به زن داده است تا با به اجرا گذاشتن این سند اقدام به مطالبه و وصول مهریه اش کند . در این حالت زن می تواند به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده است مراجعه کند و فرم وصول مهریه از طریق اجرای ثبت را پر کند.
در این حالت سردفتر ازدواج اقدام به صدور اجراییه می نماید و به اطلاع مرد می رساند . پس از اینکه این موضوع به اطلاع مرد رسید ، ظرف ده روز باید دین یا بدهی خود را بپردازد یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم کند ، در غیر این صورت اجرای ثبت معادل مهریه زن را از اموال او بازداشت یا توقیف می کند و در صورت عدم پرداخت مهریه زن ، اقدام به فروش اموال مرد و پرداخت آن به زن می کند.
البته این اموال نباید جزء مستثنیات دین باشد . ناگفته نماند که اقدام ثبتی برای وصول مهریه ، نیازمند پرداخت هزینه دادرسی نیست .
نکته مهم این است که در این روش می توان مرد را ممنوع الخروج هم کرد . در این صورت باید فرم ممنوع الخروجی را از اداره ثبت دریافت و آن را پر کرد . در صورتی هم که مرد ظرف مهلت ده روز اقدام به انتقال اموال خود به دیگری کند ، می توان از وی شکایت کرد و معامله وی را باطل نمود . البته مرد نیز در مقابل می تواند با ارائه دادخواست اعسار ، تقسیط مهریه را تقاضا کند .

مستثنیات دین:
زمانی که شخصی مطابق حکم دادگاه محکوم به پرداخت وجه یا مالی به دیگری می شود ، بایستی آن را بپردازد . اما در صورتی که از انجام این کار خودداری کند ، طلبکار حق خواهد داشت تا از اموال شخصی او اقدام به وصول طلب خود نماید که البته این امر نیازمند مراجعه به واحد اجرای احکام دادگاه و صدور اجراییه می باشد.
طلبکاری که به این ترتیب اقدام می کند ، البته با محدودیتی مواجه است و آن این است که نمی تواند اقدام به وصول طلب خود از همه اموال بخصوص اموال ضروری زندگی بدهکار نماید . چرا که به هر حال بدهکار نیز حق این را دارد که وسایل ضروری معاش خود را همچنان حفظ کند و حتی وسایل کسب و کار خود را در اختیار داشته باشد تا بتواند با اشتغال به حرفه خود درآمدی بدست بیاورد . بنابراین ، مطابق مقررات قانونی برخی از اموال جزء مستثنیات دین محسوب می شود که قابل توقیف و فروش نیستند . یعنی برای دریافت دین یا بدهی از بدهکار نمی شود از این اموال چیزی را توقیف کرد یا آنها را فروخت.

مصادیق مستثنیات دین مطابق مقررات قانونی:
همانگونه که گفته شد ، در برخی از مقررات قانونی برخی از مصادیق مستثنیات دین ذکر شده اند که از جمله آنها قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی ، آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی ، قانون اجرای احکام مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی است . مصادیق مستثنیات دین مطابق مقررات قانونی مزبور بسیار شبیه به یکدیگر است . بر این اساس ، موارد مستثنیات دین شامل موارد زیر است: :
منزل مسکونی که عرفا در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد . نکته مهم در این خصوص این است که منزل مسکونی باید مورد نیاز مدیون بوده و در شأن یک شخص بدهکار باشد . بنابراین ، در صورتی که بیش از یکی بوده یا به لحاظ عرفی مازاد بر شأن بدهکار باشد ، قابل توقیف است.
1-اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است . در این رابطه هم شاخص مورد نیاز و متناسب با شأن او مورد توجه است.
2.آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا آذوقه ذخیره می شود.

3.کتب و ابزار علمی تحقیق و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
4.وسایل و ابزار کار کسبه ، پیشه وران ، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
5.تلفن مورد نیاز مدیون
مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود ، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد . بنابراین ، مبلغی که بعنوان ودیعه پرداخت شده در صورتی که نتواند اجاره بها را بدون مبلغ ودیعه بدهد و در شان خودش باشد ، قابل توقیف نیست.
به موجب قانون جدید نحوه اجرای محکومیت های مالی، خودرو جز مستثنیات دین نبوده و توقیف خودرو برای وصول طلب امکان پذیر می باشد.
مسئله مهم این است که علیرغم اینکه قانونگذار تلاش فراوانی در جهت مشخص نمودن مصادیق مستثنیات دین نموده است ، اما اشکالی که به نظر می رسد این است که این مصادیق بسیار اختلافی هستند . به عبارت دیگر ، تشخیص اینکه چه چیزی از مصادیق مستثنیات دین هست یا خیر ، کاملا به تشخیص قاضی بستگی دارد که با توجه به شرایط مذکور در مواد قانونی تعیین می شود .